Παρασκευή 1 Αυγούστου 2014

Ο ‘’Ντοστογιέφσκι’’ των ελληνικών γραμμάτων

Ομολογώ πως είχα ετοιμάσει άλλο άρθρο προς δημοσίευση για το διαδικτυακό χώρο που με φιλοξενεί. Κάτι ξαφνικό όμως προέκυψε και με ανάγκασε να δώσω προτεραιότητα στο παρόν κείμενο. Και αυτό ήταν η ολοκλήρωση της μελέτης, όλου του έργου του μεγάλου μας λογοτέχνη Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη.


Η μόνη επαφή που είχα μέχρι πριν λίγο καιρό με τον σημαντικό εκπρόσωπο των ελληνικών γραμμάτων, ήταν από το σχολείο και το μάθημα των κειμένων της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Θυμόμουν αμυδρά την υπόθεση της Φραγκογιαννούς, που σκότωνε τα μικρά κορίτσια, νομίζοντας ότι έτσι θα απαλλάξει αυτά από τα βάσανα που θα αντιμετώπιζαν στη ζωή και τις οικογένειές τους από το βάρος να τα αναθρέψουν και να τα προικήσουν. Επίσης, θυμάμαι και τις αναλύσεις που ακολουθούσαν στο μάθημα, για τη ψυχοσύνθεση της γριάς φόνισσας. Αυτή ήταν όλη η γνώση μου για τον συγγραφέα, παρά τους επαινετικούς χαρακτηρισμούς που συνόδευαν αυτόν και το έργο του. Μέχρι πριν λίγες μέρες δηλαδή, καθώς πλέον μπορώ να πω, έστω και αργά, πως πραγματοποίησα ένα μαγικό ταξίδι με οδηγό τον Παπαδιαμάντη.

Και λέω ‘’ταξίδι’’, γιατί μόνο έτσι μπορώ να χαρακτηρίσω αυτήν την εμπειρία. Δε θα σταθώ σε τεχνοτροπίες και περιγραφές των διηγημάτων του. Θα μείνω μόνο στα συναισθήματα και τις εικόνες που μου δημιούργησε η ανάγνωση τους. Οι ήρωες του Παπαδιαμάντη είναι απλοί καθημερινοί άνθρωποι, μιας άλλης εποχής, έναν αιώνα περίπου πριν. Άνθρωποι της επαρχίας, του μόχθου, του μεροκάματου, με τα πάθη, τις αδυναμίες τους, τις εμπειρίες τους, τους έρωτές τους, τις αμαρτίες τους. Η ταύτιση του αναγνώστη με αυτούς, είναι ολοκληρωτική. Συμπάσχει και πονάει με τα βάσανά τους, νιώθει το πάθος που νιώθουν και αυτοί, αιτιολογεί ακόμα και τις πιο απεχθείς πράξεις τους, καθώς αντιλαμβάνεται τη ψυχολογία, τα βιώματα και τη ψυχοσύνθεσή τους. 

Τα περισσότερα διηγήματα, διαδραματίζονται στην Σκιάθο, το αγαπημένο νησί του συγγραφέα. Οι περιγραφές του νησιού είναι μοναδικές. Η φαντασία όποιου διαβάσει ολόκληρο το έργο του, πραγματικά μπορεί να οργιάσει. Μέσα στο μυαλό του αναγνώστη, μπορούν να δημιουργηθούν εικόνες για τον κάθε βράχο, το κάθε ακρογυάλι, την κάθε βάρκα, την κάθε σπηλιά του νησιού. Είναι ένα ονειρικό ταξίδι, όχι μόνο σε άλλον τόπο, αλλά και ταξίδι στο χρόνο.

Μεταφερόμαστε σε μια εποχή όπου η καλλιέργεια της γης και η αλιεία, αποτελούν τους κυριότερους τομείς απασχόλησης των ανθρώπων, οι οποίοι στην πλειοψηφία τους στερούνται της απαραίτητης μόρφωσης. Οι δεισιδαιμονίες και οι προλήψεις είναι ευρέως διαδεδομένες και πολλές φορές, οι ήρωες των έργων καταπιέζονται και οι πράξεις τους καθοδηγούνται από αυτές. Για όλα όσα προανέφερα, συμφωνώ απόλυτα με τον χαρακτηρισμό του συγγραφέα σαν ‘’Ντοστογιέφσκι των ελληνικών γραμμάτων’’.

Το μέσο που χρησιμοποιεί ο Παπαδιαμάντης για το ταξίδι που ανέφερα, είναι κατά τη γνώμη μου (όπως και όλων εξάλλου) το δυνατό του όπλο. Είναι η γλώσσα που χρησιμοποιεί. Μια ιδιότυπη καθαρεύουσα, που όμως σε καμία περίπτωση δε μπορεί να χαρακτηριστεί ξύλινη γλώσσα. Για να εκφράσω ακριβώς τη γνώμη μου, θα μπορούσα να πω πως η γλώσσα που χρησιμοποιεί, είναι‘’διαφήμιση’’ της καθαρεύουσας. Αυτή είναι που παίζει το μεγαλύτερο ρόλο στα συναισθήματα και τις εικόνες που δημιουργούνται, καθώς και στη μεταφορά του αναγνώστη στην Ελλάδα μιας άλλης εποχής. Είναι τόσο ζωντανή η καθαρεύουσα του Παπαδιαμάντη, που δε χρειάζεται να αλλαχθεί τίποτα για να γίνει κατανοητή, ακόμα και σε άτομα μικρότερης ηλικίας.

Κλείνοντας, να σημειώσω ότι από την ‘’ανακάλυψη’’ του έργου του Καζαντζάκη, τα χρόνια στο δημοτικό σχολείο, είχα να ενθουσιαστώ έτσι. Μέσα στο κείμενό μου, έχω κάνει αναφορές σε χαρακτηρισμούς που απέκτησε ο Παπαδιαμάντης, όλα αυτά τα χρόνια. Τους είχα όλους ακουστά και ομολογώ ότι μου ακούγονταν λιγάκι υπερβολικοί. Όχι πλέον. Τους προσυπογράφω.

Υ.Γ. Εδώ θα ήθελα να σημειώσω κάτι  που με ξένισε. Στα χέρια μου έπεσε μια έκδοση ενός έργου του Παπαδιαμάντη, από γνωστή κυριακάτικη εφημερίδα και διαπίστωσα την έλλειψη του πολυτονικού συστήματος. Θεωρώ ότι η επιλογή του εκδότη ήταν ατυχέστατη. Την έκδοση ενός κλασσικού κειμένου στην καθαρεύουσα χωρίς πολυτονικό σύστημα, εκτός από φτωχή, θα μπορούσα να τη χαρακτηρίσω και αστεία.


Αλέξης Ίδας

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου